Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin üzerinden yaklaşık dört buçuk ay geçmişken, çatışmanın etkileri dünya çapında dalgalanmaya devam ediyor. Ekonominin küresel düzeyde yara alması özellikle Afrika kıtasında halihazırda yaşanan gıda kıtlığının derinleşmesine ve problemlere çözüm olarak geliştirilen projeler için finansman sıkıntısı yaşanmasına sebep oluyor. Her ne kadar savaşın olumsuz etkileri Afrika ülkeleri için daha somut olsa da Avrupa ve Rusya arasındaki gerginliğin Afrika’nın ekonomik kapasitesinin geliştirilmesi için bir fırsat olabileceğini de öngörülüyor.
Afrika’da Yaşanan Gıda Kıtlığı
Afrika kıtasının en önemli iki tahıl ihracatçısı Rusya ve Ukrayna. Yalnızca 2020 yılında, Afrika ülkeleri Rusya’dan 4 milyar dolar ve Ukrayna’dan 2,9 milyar dolar değerinde tarım ürünü ithal etmişken, günümüzde iki ülke arasındaki savaş kıtanın gıda güvenliğini önemli oranda tehdit etmektedir. Özellikle son dönemdeki gıda kıtlığındaki artış ve gıda fiyatlarındaki artış uluslararası düzeyde endişenin artmasına sebep olmaktadır.
Buğday, mısır ve soya fasulyesinin fiyatları yükselmeye devam ederken Kuzey Afrika ve Sahel bölgesinde yaklaşık 20 milyon insan yeterli gıdaya ulaşmakta zorluk yaşamaktadır. Buğday fiyatlarının son on yılın en yüksek seviyesine ulaşması, buğday temini konusunda Rusya ve Ukrayna’ya bağımlı durumda olan Mısır hükümetinin bütçesini ciddi oranda tehdit etmekte ve hükümeti bu bağımlılığa alternatif çözümler bulmaya zorlamaktadır. Kenya ve Sudan’da halk, artan ekmek fiyatları sebebiyle hükümet karşıtı protestolar düzenlemektedir.
Buna ek olarak, Rusya’nın küreselde en önemli gübre üreticisi olması sebebiyle gübre fiyatları da her geçen gün artmaktadır. Kamerun, Gana ve Kenya gibi ülkelerin gübreye ulaşımı ciddi oranda zarar görmüştür. Bu sebeple, örneğin Kenya’da mısır ve lahana üreticileri gübre fiyatlarını sebep göstererek üretim yapmaktan vazgeçmek zorunda kaldıklarını belirtmektedirler. Bazı üreticiler ise zeytin ve portakal benzeri ürünlerini yetiştirirken gübre kullanmayacaklarını ve bu sebeple hem üretimin hem de ürün kalitesinin düşeceğini bildirmektedirler.
Fırsat Penceresi?
Afrika’nın gıda güvenliğinin aldığı büyük darbe göz ardı edilmeden yalnızca kısa bir süreliğine bir kenara konularak bakıldığında, Afrika’nın önünde değerli bir fırsat penceresi açıldığı görülüyor. Akaryakıt kıtlığı endişesinin Rus petrolüne olan bağımlılığını sona erdirme kararına ittiği Avrupa Birliği, enerji sektöründe Rusya’nın yerini alacak yatırımcılar arıyor. Avrupa Birliği’nin doğalgazının %45’ini Rusya’dan satın aldığı düşünüldüğünde, Avrupa Birliği’nin Afrika ülkeleri için büyük bir enerji pazarı potansiyeli sunduğu söylenebilir.
Bu gelişmeler sonucunda Cezayir, Nijer ve Nijerya çok yakın bir zamanda Trans-Sahra Gaz Boru Hattı’nın yapımının devam etmesini öngören bir anlaşma imzaladı. Bu boru hattı, Avrupa’nı bu üç ülkenin önemli gaz rezervlerinden doğrudan yararlanmasını sağlayarak tedarik kaynaklarını çeşitlendirmesine yardımcı olurken, Afrika enerji pazarları için de önemli gelir kaynağı yaratacaktır. Bu proje aynı zamanda Mozambik ve Tanzanya gibi önemli doğal gaz kapasitesine sahip ülkeler için de büyük fırsatlar doğuracaktır.
Projenin tamamlanması Avrupa için Rusya’ya bağımlılığın sona ermesi anlamına gelse de daha önemlisi Afrika ülkeleri için kritik ve çok ihtiyaç duyulan gelir kaynaklarının yaratılması anlamına gelmektedir.
Rusya-Ukrayna savaşının küresel ekonomiye karşı ciddi bir tehdit oluşturduğu ortada. Kimi ülkeler bu durumdan krizden ufak çaplı yaralar alarak çıkabilecek durumdayken, kimi ülkeler için savaşın ekonomik sonuçları halkı doğrudan yaşamıyla sınıyor. Öte yandan, görüyoruz ki Rusya’nın Avrupa enerji pazarında daha fazla istenmiyor oluşu Afrika ülkeleri için tartışılmaz önemde bir pazar imkânı sunuyor. Afrika ülkelerinin, krizin ortasında açılan bu fırsat penceresini ne kadar verimli şekilde değerlendirebileceklerini ise yalnızca zaman gösterecek.
