Bolsonaro’nun seçim yenilgisi birleşmiş bir muhalefetin neleri kazanabileceğini ispatlıyor.
Okuduğunuz metin 31 Ekim 2022 tarihinde Newstatesman adlı dergide Jeremy Cliffe tarafından kaleme alınmıştır. Metnin İngilizce aslından Türkçeye çevirisi arete Portal editörleri tarafınan yapılmıştır. Yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
Modern siyasi tarihimizin en dikkat çekici geri dönüşlerinden birinin öznesi sayılabilecek Luiz Inácio Lula da Silva (Lula) Brezilya’daki başkanlık seçimlerinin ikinci turunu kılpayı da olsa kazandı. Ülkeyi 2003’ten 2010’a kadar yöneten ve yolsuzluk mahkumiyetleri bozulmadan önce Nisan 2018’den Kasım 2019’a kadar cezaevinde bulunan solcu eski çelik işçisi, iki adaylı girilen seçimde oyların %50,9’unu alarak aşırı sağcı Bolsonaro iktidarını devirdi. Bu sonuç, görevdeki Bolsonaro’nun yenilgiyi kabul etmeyeceğini ve bunun yerine sonucu tersine çevirmek için Trump benzeri bir teşebbüste bulunabileceğini defalarca kez ima ettiği fevkalade çirkin kampanyayı da sona erdirmiş oldu.
Zaferinin ardından São Paulo’da konuşan Lula, kıl payı biten sonuca ve kutuplaşmış bir ülkeyi yeniden bir araya getirmenin acil ihtiyacına atıfta bulundu: “Ocak 2023’ten itibaren sadece bana oy verenleri değil, 215 milyon Brezilyalıyı yöneteceğim.” “Biz tek halkız, tek ülkeyiz, büyük bir tek ulusuz” dedi. Bu yazının yazıldığı sırada Bolsonaro henüz yorum yapmamıştı. Sonucu kabul edip etmeyeceği veya destekçilerini isyanda kışkırtmaya çalışıp çalışmayacağı hala belli değil.* Açıkçası, bu tehlikenin beklentisiyle, dünya liderleri Lula’nın galibiyeti belli olur olmaz onun meşruiyetini aceleyle kabul ettiler. Joe Biden ise “Özgür, adil ve güvenilir seçimlerin ardından Brezilya’nın bir sonraki cumhurbaşkanı seçilmesinden dolayı Luiz Inácio Lula da Silva’ya tebriklerimi gönderiyorum” şeklinde bir tweet attı.
Lula’nın cazibesinin bir kısmı, Brezilyalıların çoğunun hala onun ilk başkanlığındaki iki döneme verdiği onaydan geliyor. O dönem emtia patlamasının ardından gerçekleşen bir ani ekonomik büyümenin olduğu; Lula’nın politikalarının, refahı ülkenin yoksullarına kanalize ettiği ve milyonlarca insanın orta sınıfa yükselmesini sağladığı bir dönemdi.
Lula artık çok daha zor koşullarda iktidarını sürdürecek. Lula’nın İşçi Partisi, kendisinin ardından açığa çıkan yolsuzluk skandallarından fazlasıyla zarar görmüş durumda. Brezilya’nın büyümesi durgun. Bu koşullar, Bolsonaro’ya 2018 yılında zaferi, beraberinde de Brezilya demokrasisinin kurumlarına ve normlarına saldırılarla dolu bir dört yılı getirmişti; 700,000’den fazla ölümle sonuçlanan korkunç bir COVID-19 pandemisi yönetimi; Amazon ormanlarında hızlandırılmış yıkım süreci ve dezenformasyon, öfke ve bölünmeyle bezeli bir politik iklim… Lula hala en sadık milyonlarca seçmenine idealizm ve tutku konusunda ilham kaynağı olmaya devam etse de kendisine 30 Ekim’de oy veren pek çok kişinin bunu bir hevesle değil, iki seçenek arasından kötünün iyisinde karar kılarak yaptığı bir gerçek.
Bu durumda dahi, sonuç yaygın beklentinin aksine oldukça yakındı. Lula seçimin 2 Ekim’deki ilk turunda Bolsonaro’ya %48’e karşılık %43 ile üstünlük kurdu. Bu sonuç, pek çok seçim anketinin öngördüğü iki basamaklı rahat farklara kıyasla oldukça yakın bir sonuçtu. Lula’nın, yalnızca %1 farkla Bolsonaro’ya kurduğu üstünlük onun rahatlamamasını gerektirecek kadar yakın bir sonuç. Ayrıca Bolsonaro yandaşları halen Brezilya’da meclis çoğunluğunu ve ekonomik açıdan en güçlü üç eyaletin valiliğini elinde bulundurmakta. Mağlup başkanın; evanjelikleri, kırsal seçmeni, bireysel silahlanma sahiplerini, güvenlik bürokrasisini ve ülkenin zengin güneyini kapsayan çıkar odakları koalisyonunu hedefleyen seçim formülü de Brezilya politikasındaki güçlü varlığını sürdürmeye devam ediyor.
Öne çıkan görsel: Luis Robayo / AFP via Getty Images
*1 Kasım Salı günü Jair Bolsonaro iki günlük sessizliğinin ardından anayasaya saygı duyduğunu ve yenilgiyi kabul ettiğini açıkladı.
