Başlığı, orijinali “Avrupa’da bir heyula dolaşıyor – Komünizm heyulası”ndaki Avrupa ve Komünizm yerine başka yer-olgu ikilileri getirerek bir dünya varyasyon yaratabileceğimiz üretken bir altlık sunduğu için Komünist Manifesto’dan uyarladım. Çünkü kentsel dönüşüm, neoliberal kentsel politikaların İstanbul ölçeğindeki en kördüğüm vakalarından Fikirtepe’ye musallat olan, yakasını bir türlü bırakmayan habis bir heyuladan başka da bir şey değil.
Fikirtepe, birbirine paralel sahil, banliyö (Marmaray) ve D-100 (E-5 Karayolu) şeritleri arasında en Kadıköylü görünmeyen ve büyük ölçekli rant projeleri aracılığıyla yeni ve makbul sakinlerin yerleştirilmesi, acilen mutenalaşması gereken bir semt olarak göze çarpıyordu. D-100’deki toplu taşıma seçenekleri, bölgedeki metro ve metrobüs bağlantıları da metropolün merkezinde, ulaşılabilir bir nokta olarak pazarlanmasına destek olacaktı. Hak sahipleriyle anlaşmaya başlayan ve yapı adalarını bölüşen bir sürü yüklenici, arka arkaya yerinde kentsel dönüşüm uygulamalarına başladı. Kentsel dönüşümün gizli ajandası, İstanbul’daki neoliberal kentsel politikaları göz önüne aldığımızda aslında gayet aşikardı. İnşaat süresindeki kira macerasından geri dönecek hak sahipleri eski evlerinin boyutlarını arayacak, aidatları karşılayamayacak duruma gelecek ve yerlerine arzulanan makbul sakinler yerleştirilecekti. Bir öngörülemezler metropolü olan İstanbul’da, evdeki hesap çarşıya uymadı. Önce o makbul sakinler o güzel atlara binip akın akın Fikirtepe’ye gelmediği için kimi yükleniciler battı, kimi hak sahiplerini dolandırdı[1]. Daha sonra Emlak Konut aracılığıyla müdahil olan merkezi yönetim, Fikirtepe’yi ‘Kentime Yeni bir Semt Lazım’ parçası ve sloganıyla (Görsel 1) pazarlamaya çalıştı. Tamamlanan kapalı siteler ve rezidanslar da şu an yaşanan kira krizine kadar oldukça az sayıda sakiniyle hayalet kenti andırıyordu.
Görsel 1: Emlak Konut’un ‘Kentime Yeni bir Semt Lazım’ sloganlı reklam afişi.
Günün sonunda Fikirtepe, tam da İstanbul’un eskiyle yeniyi üst üste düşüren, iç içe geçiren palimpsest yapısına yaraşır bir kolaja dönüştü. Fikirtepe, nedense metro durağının adı Ünalan, metrobüs durağının Uzunçayır olan bir toplu taşıma bağlantısı ile D-100 ve O-1 İstanbul Çevre Yolu (Metrobüs hattı) bitmez tükenmez dönel kavşaklarını kapsayan bir ulaşım kördüğümüne ev sahipliği yapıyor. Ataköy ve Şirinevler’i bıçak gibi ayıran D-100 misali, O-1 de Fikirtepe’yi tam anlamıyla ikiye ayırıyor. Fikirtepe’nin D-100 karayolundaki Göztepe metro durağına doğru uzanan ve yaşantının başladığı, proje inşaatlarının devam ettiği yakası, Fikirtepe etiketini derhal üzerinden atıp kendisini Göztepeli ilan etmeye başladı bile. Konut kuleleri[2] ve altlarında açılan, yeni makbul sakinlerini ağırlamaya başlayan kafeler, mekanlar konumlarını Göztepe olarak belirtme ihtiyacı hissediyor. Hasanpaşa’nın odak noktaları Müze Gazhane ve Salı Pazarı ile çevrelenen, artık güneşte solmuş, paslanmaya yüz tutmuş ‘Proje Alanı’ tabelalarının[3] (Görsel 2) umutsuzca yıkılmayı bekleyen derme çatma yapıları tanımladığı yakası ise, artık geliştirilmesi düşünülmeyen proje alanları çöplüğü olarak Fikirtepe etiketini üstlenmek zorunda bırakılıyor.
Görsel 2: Fikirtepe’deki Eminevim, Keleşoğlu, Tepe İnşaat-Sera Group Proje Alanı Tabelaları
Not: Bir nevi dalya diyebileceğim, Arete’deki onuncu yazımda bölünmüşlüğü ve katmanlılığıyla Fikirtepe ve yarattığı kördüğümle kentsel dönüşüm heyulası üzerine yazmamı ise Space Odyssey’deki Black Monolith’den Hacer-ü’l Esved’e, Denis Villeneuve’ün Arrival’ından vajinaya benzetilmediği şey kalmayan, sonunda Seçkin Pirim’in bitmemiş heykeli olduğunu anladığımız, palimpsest Fikirtepe üzerine benim ve birçok kişinin sayıklamasını teşvik eden ‘Fikirtepe Contemporary’23’ tweetim tetikledi.[4] (Kapak Görseli)
[1] ‘İlk doksan yedi bölümü bir başka’ denilen Kurtlar Vadisi’nin senarist ve yapımcısı Raci Şaşmaz’ın sahibi olduğu Pana Yapı. https://medyascope.tv/2021/10/27/kurtlar-vadisi-fikirtepe-pana-insaat-magdurlari-evlerini-istiyor/
[2] Fikirtepe’deki Pırlanta Göztepe Projesi: http://www.erkaninsaat.com.tr/tr/projects/detail/id/6
[3] Fikirtepe’nin Hasanpaşa komşuluğundaki yakasını ‘hayali proje alanları çöplüğü’ olarak nitelendirdiğim tweetim: https://twitter.com/erenalpbyktpc/status/1649469333540577281?s=61&t=EAA2X8m8gPWylXJ31jVNzw
[4] Fikirtepe Contemporary’23 tweetim: https://twitter.com/erenalpbyktpc/status/1679782425172365312?s=61&t=EAA2X8m8gPWylXJ31jVNzw
