2050: Bir İmamoğlu Kızılelma’sı

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) alt birimi olarak çalışan Vizyon 2050 Ofisi, zaten halihazırda kurulu ve işler vaziyetteydi. 5-6 Temmuz 2022’de “İstanbul’un Gelecek İçin Bir Planı Var” temalı İstanbul Vizyon 2050 Tanıtımı ve İPA Kampüs Açılış Etkinlikleri’ni; hem Vizyon 2050 Ofisi’nin çalıştaylar ve arama konferanslarıyla yaklaşık iki buçuk yılda derlediği Strateji Belgesi’nin davetli konu uzmanları ve kamuya sunulduğu, hem de Florya Atatürk Ormanı’nı da kapsayan 100.000 m2’lik İPA Kampüs’ün resmi olarak halka açılışının altının çizildiği bir nevi gövde gösterisi olarak okuyabiliriz. Ekrem İmamoğlu’nun strateji belgesi sunuşu, ölçeği İstanbul gibi görünse de İstanbul yazan yerleri Türkiye ile değiştirdiğimizde ülkeye dair projeksiyonlarını okuyabileceğimiz, neredeyse otuz yıl sonrasına yönelik hedefleri tek sözcü halinde ve manifestal biçimde açıkladığı bir performanstı. Politik aktörlere karşı ‘ben buradayım’ meydan okuması gerçekleştirdiği bu etkinlik yeterince tartışılmadı, satır aralarından bahsederek kısa ve eleştirel bir okuması yapılması gerekiyor. Devlet Planlama Teşkilatı’nın işlevsizleştirilip eritildiği, Kalkınma Planlarının[1] idareten oluşturulduğu yönetsel bir atmosferde gelecek projeksiyonlarına bağlı tahayyülleri yeniden ve şevkle konuşmaya başlamamızın da yabana atılmayacak bir gelişme olduğunu düşünüyorum.

İPA Kampüs yerleşim planına göre üç yüz kişilik açık hava etkinlik alanı, tüm kenarları Vizyon 2050 Strateji Belgesi sunumunun aktığı LED ekranlarla kaplı, ortasında İmamoğlu’nun kendisini çevreleyen izleyicilere strateji belgesini aktardığı sahnenin konumladığı, kare oturumlu ve karşılıklı etkileşim üzerinden kurgulanan bir açık hava arenasına dönüştürülmüştü. Arena olarak nitelendirmemin bir sebebi de İmamoğlu’nun oldukça çığırtkan bir sunucu tarafından, abartılı övgüler eşliğinde, adeta ringe çağrılan bir boksör edasıyla davet edilmesiydi.[2] İmamoğlu’nun strateji belgesi sunumundan hemen önce, AKPli ilçe belediye başkanlarının ‘ellerinden kurtarılan’ lojman ve sosyal tesislerin İPA Kampüs’e dönüştürülme hikayesini anlatan, ‘otokrasiden demokrasiye’ gibi iddialı ve retorik başlıklarla süslenmiş, tekno müzik soslu politik belgesel video yayıncılığı ile başlayıp son zamanlarda PR videolarına geçiş yapan 140 Journos ekibinin hazırladığı İPA-Bir Havuz Problemi Belgeseli de etkinlik kapsamında ilk defa sunuldu.

Strateji belgesinde 7 ana tema altında 38 stratejik amaç ve bunlara bağlı toplam 246 hedeften bahsediliyor. Ancak belgenin tümü gerçekleştirilmesi gereken ve planlananlara dair yalnızca genel geçer açıklamalardan ibaret olduğu için, hangi hedefin hangi yıla kadar ve nasıl bir yol haritasıyla gerçekleştirileceğine dair sorular havada kalıyor.

2050 İstanbul’u üç anahtar kelime üzerinden tasvir ediliyor: Yeşil, adil ve yaratıcı. Bu doğrultuda strateji belgesinin ekoloji, sosyal demokrasi ve yenilikçilik olguları üzerinden biçimlendirilmeye çalışıldığı anlaşılıyor. Yeşilde ekosistem tahribatına siper olabilecek ‘kuzey yaşam koridoru’, adilde konut krizine alternatif üretebilecek ‘kiralık sosyal konutlar’[3], yaratıcıda ise ekonominin dijitalleşmesinden pay alabilecek ‘yenilikçilik ve girişimcilik koridorları’[4] strateji belgesindeki çizgi dışı projeler olarak göze çarpıyor.

Katmanlarıyla 2050 İstanbul’u. Kaynak: İstanbul Vizyon 2050 Strateji Belgesi.

İstanbul gibi değişkenleri oldukça dinamik, sürekli güncellenen bir metropolü ele alan belgede paylaşılan ve kullanılan bazı verilerin (kiracı-mülk sahipliği oranları/2018, toplam karbon ayak izi/2019) İmamoğlu yönetiminden bile eski; bazılarının ise (İstanbul’un GSYH’si, üniversite mezunu oranı, sektörlerin üretim hacimlerindeki değişimler/2020) İstanbul İstatistik Ofisi’nin henüz kurulduğu tarihlere ait ve muhtemelen daha günceli elde edilebilecek veriler olması, veri toplama bağlamında oldukça düşündürücü.

İPA’nın geleceğe yönelik tahayyüllerini İstanbul İstatistik Ofisi’nin “Veriye Dayalı Kent Yönetimi” üzerinden kurgulamasını, Türkiye’nin zorlama üniter devlet yapısında açacağı gediğin ve kendine ait finansal kaynak ve veriyle yine kendisini yönetebileceği özerk bir yerel yönetim talebinin öncülü olarak görüyorum. İmamoğlu da sunuşunda açık biçimde kapsamlı bir yerel yönetim reformu talep etmişti.

Dezavantajlı ve kırılgan gruplara pozitif ayrımcılık, cinsel yönelim ve cinsel kimliklere ayrım gözetilmemesi gibi kapsayıcı olguların; toplumsal cinsiyet eşitliği, özel gereksinimli çocuklar gibi kavramların bir kamu kurumu belgesinde kullanılması, Türkiye gibi kitlelerin yönetiminden daha hızlı dönüştüğü ve bu faz farkının sıkışma yarattığı bir toplum için sembolik önemi olan bir gelişme.

Vizyon 2050 Strateji Belgesi’nde aktarılan ana temalar ve bunlara dair üretilen bütün haritalamalar, istatistikler ve infografikler İPA Florya Kampüs’te kurulan nitelikli bir sergileme sistemi içerisinde ve hedeflere yönelik yazılı geri bildirimlere imkân tanıyan biçimde sergileniyor. Ayrıca Vizyon 2050 Ofisi web sitesinden tüm strateji belgesi, ana tema kitapçıkları ve hatta çalıştaylar ile arama konferanslarının raporları da yüksek çözünürlüklü ve açık kaynak olarak erişilebiliyor.[5] İPA’nın bu detaylı yol haritası içermeyen, fakat manifestal altlıklar olduğunun bilinciyle uzmanlardan ve halktan daha geniş kapsama alanına sahip, verimli bir geri bildirim mekanizması kurmasına ve henüz beta sürümündeki bu ‘metropol enstitüsü’nü çalıştırmakta ısrarcı olmasına şiddetle ihtiyaç var.

Son Not: Metropole ait kamusal bir merkez, buluşma ve üretim mekânı olacağı söylenen Florya İPA Kampüsü’nde İmamoğlu’nun sunuşu yaklaşık 45 dakika uzadığı için ‘Marmaray’a (son sefer 23.07’de) yetişebilecek miyiz, erken mi çıksak?’ ikilemi yaşadık. Böylesi iddialı misyon yüklenen bir merkeze toplu taşımayla erişimin mutlaka Marmaray’ın çağ dışı işletim sistemine bağlı olmasını da gözden geçirmek lazım.


[1] Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın 2019-2023 yılları için oluşturduğu, konulan hedeflerin uzağından yakınından geçemeyeceğimizin şimdiden aşikâr olduğu On Birinci Kalkınma Planı: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf

[2] Etkinlik, İPA’nın Twitter hesabı aracılığıyla da eşzamanlı olarak yayınlandı: https://twitter.com/ipaistanbul/status/1544377364561498119?s=20&t=9rS9zewGKhbuBWyc-Atn3w

[3] Bu konuda düşük gelirli sakinlerine ekonomik ve sosyal konut sağlamak için başvuru ve listeleme/kura sistemi uygulayan ‘New York Konut İdaresi’ evrensel bir örnek olarak incelenebilir: https://www1.nyc.gov/site/nycha/eligibility/eligibility.page

[4] Bu konuda kendisini ‘Startup Kenti’ olarak konumlandıran ve dünyada kişi başına en çok startup girişiminin düştüğü Tel Aviv’e yakın coğrafyadaki bir model olarak göz atılabilir: https://www.tel-aviv.gov.il/en/WorkAndStudy/Pages/StartupCity.aspx

[5] Vizyon 2050 Strateji Belgesi: https://vizyon2050.istanbul/ebook-1
Ana Temaları: https://vizyon2050.istanbul/temalar-1-0
Hazırlık Süreci Raporları: https://vizyon2050.istanbul/dokumanlar-1-0-16

Erenalp Büyüktopcu

Erenalp Büyüktopcu

arete E-Bülten Aboneliği

Haftalık E-Bültenimize abone olun, her pazar günü bir önceki haftanın içeriklerinden derlediğimiz mail e-posta kutunuzda olsun.