Azerbaycan her yıl olduğu gibi bu yıl da siyasi aktivistlere karşı baskıcı politikalar sergiliyor. Azerbaycan’daki siyasi ortam ne çoğulcu ne de rekabetçidir. Muhalefet partilerinin halkla ilişki kurma ve faaliyet göstermeleri engelleniyor. Protesto eylemleri, miting düzenlemeler kısıtlanıyor, özgür medya susturuluyor. Diğer yandan televizyon kanallarına erişim engelleniyor.[1] 2021 yılında özgür medyayı ve gazeteciliği sınırlayarak kontrol altına alan yeni medya yasası da kamuoyuna ve uluslararası örgütlerin müzakeresine ve onayına sunulmadan parlamentoda tasdiklendi.
İlham Aliyev`in ailesi 1993’ten beri cumhurbaşkanlığını yürütüyor. Seçimlerde yapılan usulsüzlükler, baskılanan medya, siyasal özgürlüğe olan tehditler muhalefet partilerinin iktidara gelmelerini fiilen imkansız kıldı. Bunun karşıtı olarak geleneksel muhalefet partileri, adil olmayan bir süreçte yer almaktansa yapılan son meclis, cumhurbaşkanlığı ve belediye seçimlerini boykot etmeyi seçtiler. Seçimler, oy sayımındakı usulsüzlüklerle, sandıklara sonradan eklenen oylarla, bazı grupların birden fazla yerde oy vermeleriyle, gözlemcilere edilen müdahalelerle ve daha nicesiyle sonuçlanıyor.
Human Rights Watch 2023 raporunda, Azerbaycan’ın insan hakları sicilinin 2022’de de iyileşmediği belirtildi. Öyle ki, kısıtlayıcı yasalar, sivil toplum kuruluşlarının (STK’lar) bağımsız çalışmalarını engellemeye devam ediyor. İnsan hakları sorunları, gözaltında sistematik işkence, kötü muamele ve medya özgürlüklerine getirilen kısıtlamaları içermektedir.
Azerbaycan yasaması, başkent Bakü’nün merkez bölgelerinde protestolara, toplanma ve örgütlenme özgürlüğüne etkili bir şekilde genel bir yasak getiriyor. Nerdeyse şehrin merkezinde protesto gösterilerinin geçirilmesi imkânsız hale geldi. 2022 Mayıs ayında bir grup sivil aktivist başkent Bakü’de hükümeti eleştirenlere yönelik taciz ve şiddete itiraz talebiyle onaylanmamış bir miting düzenledi. Polis en az yirmi beş protestocuyu kısa süreliğine gözaltına aldı. Protestodan saatler önce polis, mitinge katılımlarını engellemek için protestoyu düzenleyen örgüt üyelerinden üçünü gözaltına aldı, bazı durumlarda onları Bakü’den birkaç yüz kilometre uzağa götürdü.[2] Başkent, hükümeti eleştirenlerin bir araya gelmesi için “çok uzak bir diyar” haline geldi. Bakü sokakları sivil toplum kuruluşları üyeleri için yasakladığı gibi onların ofis kiralamaları ve aktiviteler yapmaları için de engeller oluşturuluyor. Örneğin, aktivist Bahtiyar Hacıyev’in hapsinden sonra Bakü’nün merkezinde yerleşen ofisi de ellerinden alındı.
Tofig Yagublu, ülkenin en eski muhalefet partisi Müsavat’ın üyesidir. Kendisi 1992-93 yılları Karabağ Savaşı gazisi. Savaşta olduğu döneme ait hatıra anıları 2012 yılında Yeni Müsavat gazetesinde yayınlandı. Deneyimli bir aktivist ve lider olarak siyasi mitinglere katıldı. Parti üyeliğini sürdürürken milletvekili adayı oldu, alenen açıklamalarda bulundu. Uzun süredir iktidardaki hükümeti eleştiriyor. Siyasi arenada bulunduğu süreçte otuzdan fazla kez gözaltına alındı, tutuklandı ve hapis hayatı yaşadı.
En son, Ekim 2019’da izin verilmemiş muhalefet mitingine katıldıktan sonra 30 gün idari gözaltı cezasına çarptırılan Yagublu, daha önce de bu cezalarla pek çok kez yüzleşmişti. 2013’te asılsız suçlamalarla beş yıl hapis cezasına çarptırıldı ve üç yıl sonra, Bakü’ye yöneltilen uluslararası tepkiler aracılığıyla serbest bırakıldı. Yagublu ilk kez 1998’de, izin verilmemiş mitinge katılması gerekçesiyle 2 yıllık hapis cezası almıştı. Bu mekanizma üzerinden, insanların anayasal hakları zaten yıllardır çiğneniyordu ve onun timsalinde ülkede demokrasisinin temel dayanaklarının bozulması şekilleniyordu.
Şimdi Tofig Yagublu 17 gündür açlık grevinde. Azerbaycan’ın en büyük muhalefet partisi Musavat’ın ve Milli Şuranın üyesi Tofig Yagublu, hapsine itiraz olarak açlık grevi başlattı. Zira kendisi son olarak 23 Aralık’ta Bahtiyar Hacıyev’in serbest bırakılması talebiyle Bakü’nün merkezinde düzenlenen protesto sırasında gözaltına alındı. Aynı gün mahkeme onu küçük holiganlık ve polise itaatsizlik suçlarından 30 gün süreyle tutukladı.
Aliyev hükumeti Azerbaycan’da muhalefetin sesini kesmek için uzun bir dönemdir ki, hükümet karşıtı olanlara hapishane kapılarını açmış. Tofig Yakublu ne ilk ne de son. Ülkede bağımsız mahkemelerin olmayışı hükümetin kararlarının uygulanmasına imkân sağlıyor.
Azerbaycan’da ceza ve adalet sistemi yozlaşmış durumda. Bu nedenle mahkumların hapishane koşulları bağlamında tıbbi bakım ve aşırı kalabalık gibi konularda sorunları var. 5 Ocak’ta Bakü İstinaf Mahkemesi, Tofig Yagublu’nun tutuklanmasına karşı yapılan itirazı reddetti. Mahkemeye, İçişleri Bakanlığı’nın İdari Tutuklular Tutukevi’nde aile bireyleri ile görüşmesine izin verilmediğini, yemek kabul etmediğini ve mahkeme kararını protesto etmek için açlık grevine başladığını söyledi.
Bu Tofig Yakublu’nun ilk açlık grevi değil. 2020’de serbest bırakılmasını talep etmek için 17 gün boyunca beslenmeyi reddetti ve İstinaf Mahkemesi’nin dört yıllık hapis cezasını ev hapsine çevirmesinin ardından rahatladı. Yagublu’nun protestosu o dönemde ülkede büyük bir ses yarattı ve hükümet yanlısı politikacılar da Yagublu’nun serbest bırakılmasına yönelik konuşmalar yaptılar.
Aralık 2021’de, Bakü’nün merkezinde hapisteki aktivist arkadaşı adına protesto yaparken gözaltına alınarak şehir dışına götürüldü ve işkenceye maruz kaldı. Polisler gaddarlıka Yagublu’ya fiziksel şiddet uygulayarak göze çarpacak görsel kanıtlar bıraktılar. Buna karşın, Başsavcılık onun kendi kendisini dövdüğü açıklamasını yaptı.
Bugün tüm yerel ve uluslararası baskılara rağmen Tofig Yakublu hala gözaltında. Doktor tavsiyesi üzerine hastaneye sevk edilmiş ve hayatı tehlike altında. Bugüne kadar 15 kilo kaybetmiş, her gün daha da kötüleşiyor. Eşi Maya Hanım destek için açlık grevinde ve onun sağlık durumu ile ilgili hoşa gitmeyen haberler alıyoruz. 22 Ocak’ta özgürlüğüne kavuşacak Tofig Yagublu bu yıllar içinde ülkedeki siyasal özgürlüklerin kazanılması için dövüştü ve halen kendi timsalında çaba göstermekte.
Maalesef, 2023 yılı Azerbaycan adına diğer yıllardan farklı olmayan bir şekilde başladı. Hükümet; basın, toplantı, gösteri özgürlüğünü kısıtlama politikasını halen uygulamakta ve buna yasal kılıf giyindirmekte. Ülkede insan hakları ve siyasi özgürlüklere gözdağı veriliyor ve bu durum ülkenin demokratikleşme sürecini tehdit altına alıyor.
OC Media – Azerbaijani prosecutor: ‘No evidence’ that Tofig Yagublu beaten
https://oc-media.org/azerbaijani-prosecutor-no-evidence-that-tofig-yagublu-beaten/
[1] Freedom House – Freedom on the net 2022 – Azerbaijan
https://freedomhouse.org/country/azerbaijan/freedom-world/2022
[2] Human Rights Watch – World Report 2023: Azerbaijan
